რონდელის ბლოგი

რას ნიშნავს გენერალ ყასემ სოლეიმანის ლიკვიდაცია?

2020 / 01 / 06

ზურაბ ბატიაშვილი, რონდელის ფონდის მკვლევარი

2020 წლის 3 იანვარს ბაღდადის საერთაშორისო აეროპორტის სიახლოვეს დრონებიდან გაშვებული რაკეტების აფეთქების შედეგად დაიღუპნენ ირანის ისლამური რესპუბლიკის რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ყუდსის ძალების სარდალი, გენერალი ყასემ სოლეიმანი და მისი თანმხლები პირები.

ამის შედეგად, უკიდურესად დაიძაბა სამხედრო-პოლიტიკური სიტუაცია მთელ ახლო აღმოსავლეთში, ერთი მხრივ, აშშ-სა და მის მოკავშირეებს (ისრაელი, საუდის არაბეთი, არაბეთის გაერთიანებული საემიროები და ა.შ.) და მეორე მხრივ, ირანსა და მის მოკავშირეებს (ერაყი, სირია, „ჰეზბოლა“ და ა.შ.) შორის.

ვინ იყო ყასემ სოლეიმანი?

ყასემ სოლეიმანი იყო არა მხოლოდ ავტორი იმ იდეისა, რასაც თანამედროვე ეტაპზე ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში ირანის გაძლიერება ჰქვია, არამედ უშუალოდ ხელმძღვანელობდა ამ იდეის ხორცშესხმას და, რაც ყველაზე მთავარია, იგი წარმატებული იყო ამ გზაზე.

სწორედ სოლეიმანის დამსახურებაა, რომ მკაცრი ეკონომიკური სანქციების მიუხედავად, ირანის გარშემო შემოიკრიბა ახლო აღმოსავლეთის არაერთი გავლენიანი ორგანიზაცია: „ჰეზბოლა“ ლიბანში, „ჰამასი“ პალესტინაში, პროირანული ძალები სირიასა და, განსაკუთრებით, ერაყში, „ჰუსიტები“ იემენში და ა.შ.

ამ ორგანიზაციებმა ირანის და პირადად სოლეიმანის ლიდერობით წარმატებით გაართვეს თავი დაკისრებულ მოვალეობას - მოიგერიეს საუდის არაბეთის და აშშ-ის გარშემო შემოკრებილი სუნიტური კოალიციის შეტევები და ხშირ შემთხვევაში (სირიაში, იემენში, ერაყში) უკან დაახევინეს მათ. სწორედ სოლეიმანის სახელს მიეწერება ირანის მიერ „დაეშის“ (ე.წ. „ისლამური სახელმწიფო“) წინააღმდეგ წარმოებული წარმატებული ბრძოლა სირიასა და ერაყში, ასევე ასადის რეჟიმის გადარჩენა რუსეთთან ერთად.

შედეგად, ირანმა ამ ათასწლეულში პირველად შეძლო არა მხოლოდ ხმელთაშუა ზღვაზე გასვლა, არამედ ხმელეთით მიუახლოვდა ისრაელსაც, რომელსაც მთავარ მოწინააღმდეგედ მიიჩნევს რეგიონში. შედეგად, ისრაელისთვის შეიქმნა ეგზისტენციური საფრთხე.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე რეგიონშიც და თავად ირანშიც ძალიან გაიზარდა გენერალ სოლეიმანის პრესტიჟი და გავლენა. ფაქტობრივად, იგი იყო პასუხისმგებელი ირანის როგორც საგარეო ურთიერთობებზე (განსაკუთრებით, ახლო აღმოსავლეთში), ისე სადაზვერვო და სამხედრო საქმიანობაზე. ამიტომ ბევრი მიიჩნევდა, რომ სოლეიმანი თავისი გავლენით მეორე პირი იყო ირანში სულიერი ლიდერის შემდეგ.

გენერალმა იცოდა, რომ მასზე ნადირობდნენ, რადგან აშშ-ის ირანის რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი 2019 წლის 15 აპირილიდან მოყოლებული ტერორისტულ ორგანიზაციათა სიაში ჰყავს შეყვანილი. ამიტომ იგი განსაკუთრებული სიფრთხილით გადაადგილდებოდა უცხოეთში და კონსპირაციის ყველა წესს იცავდა: არასოდეს ანონსდებოდა მისი ვიზიტები, გადაადგილების მარშრუტები მხოლოდ მისმა ვიწრო წრემ იცოდა, არ იყენებდა მობილურ ტელეფონებსა და კომპიუტერებს, დაფრინავდა სარეისო სამოქალაქო თვითმფრინავებით, ავტომობილებიც, რითაც გადაადგილდებოდა, არ იყო სხვებისგან გამორჩეული.

თუმცა, როგორც ჩანს, მაინც მოხდა ინფორმაციის გაჟონვა, რასაც მოჰყვა კიდეც მისი ლიკვიდაცია.

პირველადი შედეგები

ახლო აღმოსავლეთში დაძაბულობის ზრდის ფონზე მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის ფასმა უკვე 4,1%-ით მოიმატა;
ა.წ. 5 იანვარს ერაყის პარლამენტმა მიიღო რეზოლუცია, რომლის მიხედვითაც ამერიკელმა სამხედროებმა (დაახლოებით 5000 ჯარისკაცი) უნდა დატოვონ ამ ქვეყნის ტერიტორია. ერაყის მოსახლეობის უმეტესობა და, შესაბამისად, დეპუტატებიც შიიტები არიან და მათთვის სულერთი არაა ირანის გამწარება. კენჭისყრაში მონაწილეობა არ მიიღეს ქურთმა და სუნიტმა დეპუტატებმა, მაგრამ ამან სიტუაცია არსებითად მაინც ვერ შეცვალა;
ერაყის პარლამენტის მიერ მიღებული ამ გადაწყვეტილებით ამ ქვეყანაში შექმნილი სიტუაცია კიდევ უფრო ჩახლართული გახდა. ამასთან, ამერიკელები აღმოჩნდნენ საკმაოდ მძიმე იურიდიული რეალობის წინაშე - მასპინძელ ქვეყანას არ სურს მათი იქ ყოფნა;
ა.წ. 5 იანვარს ირანი ოფიციალურად გამოვიდა დასავლეთთან გაფორმებული ბირთვული ხელშეკრულებიდან, რაც რეალურად იმას ნიშნავს, რომ მას შეუძლია და სურს დააჩქაროს მუშაობა ატომური იარაღის შექმნის მიზნით;
სოლეიმანის ლიკვიდაციის შემდეგ დაიწყო თითქმის ყოველდღიური სარაკეტო შეტევები ბაღდადში არსებულ აშშ-ის საელჩოსა და ერაყში განლაგებულ ამერიკულ სამხედრო ბაზებზე (თუმცა, როგორც ჩანს, ეს აქტები ამ ეტაპზე ნაკლებადორგანიზებული და სპონტანური სახისაა);
ამერიკული ბაზის დაბომბვის შედეგად დაიჭრა იქ მყოფი ერაყის რამდენიმე მოქალაქე, რის შემდეგაც შეტევის ორგანიზატორმა ერაყის „ჰეზბოლაჰმა“ მოუწოდა ერაყელებს მინიმუმ 1000 მეტრით მოშორდნენ ამერიკელ სამხედრო ბაზებს;
საპასუხოდ, აშშ-ის სამხედრო-საჰაერო ძალებმა შეტევა მიიტანეს სირია-ერაყის საზღვრის სიახლოვეს მდებარე პროირანული ძალების ბაზაზე, რასაც 5 ერაყელი მებრძოლის სიცოცხლე შეეწირა;
აშშ-მ სასწრაფო წესით დაიწყო დამატებითი სამხედრო ტექნიკისა და ცოცხალი ძალის (ათასობით სამხედრო) გაგზავნა ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში საკუთარი პოზიციების გასამაგრებლად;
აშშ-ის საელჩოებმა ერაყში, პაკისტანში, ბაჰრეინში, ქუვეითსა და გაერთიანებულ არაბულ საემიროებში საკუთარ მოქალაქეებს მოუწოდეს სასწრაფოდ დატოვონ ამ ქვეყნების ტერიტორიები (როგორც ჩანს, საამისოდ არსებობს შესაბამისი სადაზვერვო ინფორმაციები);
ანკარამ აშშ-ის საჰაერო საშუალებებს არ მისცა ინჯირლიქის ბაზის გამოყენების საშუალება (რასაც ვაშინგტონი ჩაინიშნავს მომავლისთვის);
მოსკოვმა, როგორც მოსალოდნელი იყო, ირანის მხარე დაიჭირა;
ისრაელის მთავრობა და სამხედროები კი მუშაობის საგანგებო რეჟიმზე გადავიდნენ.

რითი შეიძლება უპასუხოს ირანმა სოლეიმანის ლიკვიდაციას?

გენერალ ყასემ სოლეიმანზე განხორციელებულ თავდასხმას ირანი, თავისი ბუნებიდან გამომდინარე, უპასუხოდ არ და ვერ დატოვებს.

ირანს, რომელიც კარგად განვითარებულ სარაკეტო სისტემებს ფლობს, პოტენციური სამიზნეების გრძელი სიაც აქვს, კერძოდ:

- ამერიკული სამხედრო ბაზები რეგიონში და მის გარეთ;

- აშშ-ის დიპლომატიური მისიები და მოქალაქეები (ამიტომ ერაყიდან უკვე დაიწყეს ამერიკელების ევაკუაცია);

- ამერიკის მომხრე ქვეყნები რეგიონში - ისრაელი (რომელმაც უკვე მზადყოფნაში მოიყვანა საკუთარი სამხედრო ძალები), საუდის არაბეთი, გაერთიანებული არაბული საემიროები და ა.შ. და მათი ინფრასტრუქტურა (ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნები და ნავთობსადენები);

- ნავთობით დატვირთული ტანკერები სპარსეთის ყურეში (შესაძლებელია როგორც პირდაპირი შეტევების განხორციელება გემებზე, ისე ყურის ბლოკირება, რითაც კიდევ უფრო გაიზრდება ნავთობის ფასი მსოფლიო ბაზარზე);

- კიბერთავდასხმების დაწყება;

- ირანის მომხრე ორგანიზაციების („ჰეზბოლაჰი“, „ჰუსიტები“, პროირანული ძალები ერაყში და ა.შ.) სამხედრო და პოლიტიკური გააქტიურება ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში.

- სხვა სამიზნეები (ირანის სამხედრო ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ უკვე შერჩეული აქვს 53 სამიზნე).

რამდენად შესაძლებელია მსხვილმასშტაბიანი კონფლიქტის დაწყება?

რეალურად უკვე აშკარაა აშშ-ირანის საშუალო ინტენსივობის სამხედრო კონფლიქტი, რომელიც დიდი ესკალაციის საფრთხეს ატარებს.

ერთადერთი, რისი გამორიცხვაც ამ ეტაპზე შესაძლებელია, ეს არის მსხვილმასშტაბიანი ამერიკული სახმელეთო ოპერაციის დაწყება ირანის წინააღმდეგ, რადგან აშშ არ არის ამისთვის მზად - მას არც საკმარისი სამხედრო ძალა და ტექნიკა გააჩნია რეგიონში და არც დიდი მსხვერპლის გაღება სურს, რის გარეშეც ირანის წინააღმდეგ სახმელეთო ოპერაციის ჩატარება ფაქტობრივად შეუძლებელია. ამიტომ ამერიკელთა აქცენტი უფრო წერტილოვან დარტყმებზე კეთდება.

ამ მომენტისთვის ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა სახის გადაწყვეტილებას მიიღებს ირანის ისლამური რესპუბლიკის ხელმძღვანელობა გენერალ სოლეიმანის ლიკვიდაციის საპასუხოდ.

თუ მათ გადაწყვეტილებას მოჰყვება მნიშვნელოვანი მსხვერპლი აშშ-ის მოქალაქეებში და/ან მნიშვნელოვნად შეილახება ვაშინგტონის პრესტიჟი, მაშინ შეერთებული შტატების საპასუხო ქმედებები საკმაოდ მტკივნეული აღმოჩნდება ირანისთვის. ამაზე უკვე მიანიშნა კიდეც პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, როდესაც აღნიშნა, რომ უკვე შერჩეულია 52 სამიზნე ირანის ტერიტორიაზე, რომელთა დაბომბვაც პირველ რიგში მოხდება სიტუაციის ესკალაციის შემთხვევაში.

თემატური პოსტები

იხილეთ ყველა