რონდელის ბლოგი

ხაბაროვსკის საპროტესტო გამოსვლები, როგორც რუსეთის ფედერაციის სტაბილურობის ერთგვარი ინდიკატორი

2020 / 07 / 17

გიორგი ბილანიშვილი, რონდელის ფონდის მკვლევარი

რუსეთის ფედერაციაში სტაბილურობის დამყარება, სახელისუფლებო ვერტიკალის განმტკიცება და რუსეთის რეგიონებზე დაკარგული გავლენის აღდგენა მიიჩნევა ვლ. პუტინის ხანგრძლივი მმართველობის უმთავრეს მიღწევებად. ეს მართლაც ასეა, თუ დღევანდელ სიტუაციას მე-20 საუკუნის 90-იან წლებს შევადარებთ, როდესაც მოსკოვის გავლენა მკვეთრად შეზღუდული იყო, ხოლო ქვეყნის სტაბილურობა კი - მოშლილი. იმ დროიდან ჩეჩნეთის პრობლემა, რომელმაც მაშინ ლამის დამოუკიდებლობას მიაღწია, დღემდე ყველას კარგად ახსოვს. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ ჩეჩნეთის პრობლემა, მართალია, ყველაზე მწვავე იყო, თუმცა ერთადერთი ნამდვილად არ ყოფილა. 90-იან წლებში ფედერაციის სუბიექტების დიდი ნაწილი დისტანცირებული იყო მოსკოვისგან და დამოუკიდებელ პოლიტიკას ატარებდა.

თუ რა დონის იყო მაშინ რეგიონების მართვასთან დაკავშირებული პრობლემები, ამის საჩვენებლად შეგვიძლია ერთი მაგალითი მოვიყვანოთ. რუსეთის შორეულ აღმოსავლეთში მდებარე პრიმორსკის მხარის გუბერნატორი ევგენი ნაზრდატენკო თავს უფლებას აძლევდა საჯაროდ შეწინააღმდეგებოდა რუსეთსა და ჩინეთს შორის სასაზღვრო შეთანხმების მიღწევას. საკუთარი ძალაუფლების დემონსტრირების მიზნით მან ჩინეთის საზღვრის გასწვრივ საკუთარი გასამხედროებული დაჯგუფებები განალაგა. საუბარი ზედმეტია იმაზე, რომ იგი ფედერალური ბიუჯეტიდან მიღებულ თანხებს საკუთარი შეხედულების მიხედვით განკარგავდა და მის მხარეში შექმნილ ეკონომიკურ სირთულეებში უშუალოდ პრეზიდენტ ელცინს ადანაშაულებდა.

დღეს, რა თქმა უნდა, სიტუაცია კარდინალურად შეცვლილია. პუტინის ძალაუფლებას ყველა აღიარებს და მის წინააღმდეგ მოქმედებას ვერც ერთი ჩინოვნიკი ვერ ბედავს. თუმცა, დღემდე რჩება მთავარი შეკითხვა - რამდენად მყარია პუტინის მმართველობის პირობებში შექმნილი სტაბილურობა და შენარჩუნდება თუ არა იგი ხელისუფლებიდან მისი წასვლის შემდეგ. ეს შეკითხვა თავად რუსეთის პოლიტიკურ ელიტაში და საექსპერტო წრეებში საკმაოდ აქტიურად ტრიალებს, თუმცა მასზე მკაფიო პასუხი არავის აქვს.

ზოგადად, არსებობს გარკვეული ინდიკატორები, რომლებიც დროდადრო მართლაც გვაფიქრებინებს, რომ სტაბილურობა რუსეთში მხოლოდ მოჩვენებითია, არსებული სიტუაცია კი - საკმაოდ მოწყვლადი. ერთ-ერთ ასეთ ინდიკატორად უნდა მივიჩნიოთ შორეულ აღმოსავლეთში მდებარე ხაბაროვსკის მხარეში 11 ივლისიდან დაწყებული საპროტესტო გამოსვლები.

მოდი, შევეცადოთ თანმიმდევრულად ავხსნათ, თუ რატომ არის ეს პროტესტი საინტერესო და რა წარმოდგენას გვიქმნის იგი რუსეთის სტაბილურობაზე.

პროტესტი გამოიწვია ხაბაროვსკის მხარის გუბერნატორის - ს. ფურგალის დაჭერამ, რომელსაც ბრალად წაუყენეს 2000-იან წლებში რამდენიმე ბიზნესმენის მკვლელობის ორგანიზება. იმ გარემოებამ, რომ ეს დანაშაული ძალიან დიდი ხნის წინ არის ჩადენილი, გააჩინა საფუძვლიანი ეჭვი ამ საქმის „ხელოვნურად შექმნის“ თაობაზე. ამ ეჭვს ისიც აღრმავებს, რომ ფურგალი ერთ-ერთი იშვიათი გამონაკლისია, რომელმაც 2018 წლის რეგიონულ არჩვენებში მმართველი პარტია „ედინაია რასიას“ კანდიდატი დაამარცხა. იგი ოპოზიციური ჟირინოვსკის ლიბერალურ-დემოკრატიული პარტიის წევრია, თუმცა რუსეთში უკვე ყველამ დიდი ხანია კარგად იცის, რომ ჟირინოვსკი და მისი პარტია სახელისუფლებო თამაშს თამაშობს. მიუხედავად ამისა, მოსკოვმა, როგორც ჩანს, თავის დაზღვევის მიზნით, მაინც გადაწყვიტა ფურგალის ჩამოცილება, რათა ხაბაროვსკის მხარე მისთვის უფრო სანდო პირს ჩააბაროს.

საქმე ისაა, რომ ამ რეგიონს მოსკოვი საკმაოდ პრობლემურად მიიჩნევს. თუ რატომ, ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად ბოლო საარჩევნო დინამიკას უნდა დავაკვირდეთ. ასე, მაგალითად, 2018 წელს გამართულ ხაბაროვსკის მხარის გუბერნატორის აარჩვენების პირველ ტურში ამომრჩეველთა მხოლოდ 36%-მა მიიღო მონაწილეობა, რაც ძალზე დაბალი მაჩვენებელია. უნდა ითქვას ისიც, რომ ეს გამონაკლისი არ არის. ბოლო წლებში მთლიანად რუსეთის ფედერაციაში გამოიკვეთა ტენდენცია, რომლის თანახმად, სულ უფრო ცოტა ადამიანი იღებს მონაწილეობას საპარალამენტო და ადგილობრივ არჩევნებში. რუსეთის მმართველი ელიტა მიიჩნევს, რომ სახლში დარჩენილი ამომრჩეველი მისთვის, სულ მცირე, არასახარბიელო, ხელისუფლებისგან იმედგაცრუებული კონტინგენტია და პიარ-ტექნოლოგიების გამოყენებით ცდილობს გაზარდოს არჩვენებში მონაწილეთა რაოდენობა. მათი შიში, რომ ეს გამართლებულია, იმავე ხაბაროვსკის მხარის არჩვენების მეორე ტურმაც დაადასტურა, რომელშიც ფურგალმა (69%) თავის კონკურენტს მმართველი „ედინაია რასიადან“ (27%) ძალზე დამაჯერებლად მოუგო.

გუბერნატორის არჩვენებში ფურგალის გამარჯვების შემდეგ, 2019 წელს გამართულ ადგილობრივი საკანონმდებლო ორგანოს არჩვენებში „ლიბერალურ-დემოკრატიულმა პარტიამ“ გაიმარჯვა და დეპუტატის 30 მანდატი მიიღო, კომუნისტურმა პარტიამ - სამი, ხოლო მმართველმა „ედინაია რასიამ“ კი - მხოლოდ ორი.

ხაბაროვსკის მხარის პრობლემურობა დაადასტურა სულ ცოტა ხნის წინ გამართულმა საკონსტიტუციო რეფერენდუმმა. რეფერენდუმში ხაბაროვსკის მხარის ამომრჩეველთა მხოლოდ 44 პროცენტმა მიიღო მონაწილეობა, რაც ბოლოდან მეორე მაჩვენებელია ფედერაციის 85 სუბიექტს შორის*. აქედან საკონსტიტუციო ცვლილებებს მხარი დაუჭირა მხოლოდ 62%, რაც ბოლოდან მეექვსე მაჩვენებელია ფედერაციის 85 სუბიექტს შორის.

რაც მთავარია, ფურგალის დაჭერის გამო საპროტესტო გამოსვლებმა ხაბაროვსკში უპრეცედენტო მასშტაბები მიიღო. სხვადასხვა წყაროს მონაცემებით, მასში მონაწილეთა რაოდენობა პიკზე 35 000 აღწევდა, მაშინ, როდესაც ხაბაროვსკში მხოლოდ 600 000-მდე მაცხოვრებელია. შედარებისთვის, მოსკოვში, სადაც დაახლოებით 11 მლნ. ადამიანი ცხოვრობს, 2019 წელს გამართულ საპროტესტო გამოსვლებში 50 000 ადამიანმა მიიღო მონაწილეობა, რაც მაშინ უკანასკნელ 7 წელიწადში ყველაზე მასშტაბურ გამოსვლებად ჩაითვალა. რაც ასევე მნიშვნელოვანია, ხაბაროვსკის საპროტესტო გამოსვლები აშკარა ანტი-პუტინისტური ხასიათით გამოირჩეოდნენ, რადგან ხშირად ისმოდა, როგორც პუტინისადმი მკვეთრად კრიტიკული, ისე მისი ხელისუფლების სათავეში დარჩენის წინააღმდეგ მიმართული გამოსვლები.

არის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება, რაც, ალბათ, მოსკოვის განსაკუთრებულ შეშფოთებას იწვევს. ხაბაროვსკში საპროტესტო გამოსვლების ორგანიზება სპონტანურად, მაგრამ ძალიან სწრაფად მოხდა, რისთვისაც სოციალური ქსელები გამოიყენეს. აქ მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ, რომ რუსეთის უმაღლესი ხელისუფლების რეიტინგი და საზოგადოებრივი აზრის მართვა დიდწილად ეფუძნება საინფორმაციო სივრცის კონტროლს. ამ ბერკეტის მნიშვნელობას თავად პუტინიც და მთლიანად რუსეთის პოლიტიკური ელიტაც კარგად აცნობიერებს. თუმცა, ბოლო პერიოდში პროსახელისუფლებო საექსპერტო წრეების წარმომადგენლები ხშირად მიუთითებენ იმაზე, რომ ტრადიციული მედიის ეპოქა, რომელიც რუსეთში საზოგადების მართვის ეფექტიანი მექანიზმია, თანდათანობით წარსულს ბარდება. შესაბამისად, სულ უფრო აქტუალური ხდება ე.წ. „სმარტფონებზე“ „მიბმული“ თაობის პრობლემა, რომლის ინფორმირების წყარო ინტერნეტი და სოციალური ქსელებია. შესაბამისად, ამ თაობის მართვისა და გაკონტროლების ეფექტიანი მექანიზმები კრემლს ჯერჯერობით არ გააჩნია.

როდესაც რუსეთის ფედერაციაში სტაბილურობაზე ვლაპარაკობთ, ასევე უნდა გავითვალისწინოთ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება - ის ეკონომიკური სირთულეები, რომლებიც მოსკოვი ჯერ კიდევ ყირიმის ანექსიისა და აღმოსავლეთ უკრაინაში შეიარაღებული ინტერვენციის საპასუხოდ დასავლეთის მიერ დაწესებული სანქციების გამო შეხვდა. მდგომარეობა კიდევ უფრო გააუარესა იმ პერიოდში ნავთობზე ფასების ვარდნამ, რაც რუსეთის ფედერაციისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან მისი ბიუჯეტის 60%-ზე მეტი სწორედ ბუნებრივი რესურსების ექსპორტიდან მიღებული შემოსავლებით ივსება. დღეს ამ მხრივ კიდევ უფრო არასახარბიელო სიტუაციაა, რადგან პანდემიამ ნავთობზე ფასებიც დაწია და დამატებით სხვა მრავალი ეკონომიკური ხასიათის პრობლემაც შექმნა. ამ ტიპის ეკონომიკური პრობლემები, ცხადია, ამძიმებენ რუსეთში არსებულ სოციალურ ფონს, რაც ასევე ერთგვარი ტესტია პუტინის ეპოქაში შექმნილი სტაბილურობის გამოსაცდელად.

თემატური პოსტები

იხილეთ ყველა