რონდელის ბლოგი

შარიათის პატრული ყაბარდო-ბალყარეთში: მზარდი ტენდენცია თუ ადგილობრივი კონფლიქტი?

2021 / 08 / 17

ალექსანდრე კვახაძე, რონდელის ფონდის მკვლევარი

2020 წლის ოქტომბერში ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკის ლესკენის რაიონში მდებარე სოფელ ანზორეის თერთმეტი მცხოვრები ადგილობრივმა პოლიციამ დააკავა. ისინი დასახელდნენ ეჭვმიტანილებად ეგრეთ წოდებული „შარიათის პატრულის“ შექმნის საქმეში -საუბარია თვითორგანიზებულ დანაყოფებზე, რომლებიც ადგილობრივი მოსახლეობისგან მოითხოვენ მოიქცნენ ისლამური ცხოვრების წესების დაცვით. გამოძიების მასალების თანახმად, 24-დან 43 წლამდე ასაკის ადგილობრივი მამაკაცები ემუქრებოდნენ და თავს დაესხნენ რამდენიმე ნაკლებად მორწმუნე მუსლიმ თანასოფლელს „ისლამის კანონების შეუსრულებლობისთვის“. ბრალდებულები და ეჭვმიტანილების ნათესავები უარყოფენ მათ მონაწილეობას ძალადობაში და არ აღიარებენ ისლამური პატრულების არსებობასაც კი, ხოლო ჩერქეზებით დასახლებული ანზორეის სოფლის მაცხოვრებლები კვლავაც ერიდებიან მედიასთან ურთიერთბას. არის ანზორეის მოვლენები უნიკალური ადგილობრივი მოვლენა თუ ეს არის ახალი, რეგიონული სოციალურ-რელიგიური ტენდენცია ჩრდილოეთ კავკასიაში?

შარიათის პატრულების არსებობა დაფიქსირდა მუსლიმანური ქვეყნებიდან მიგრანტებით დასახლებულ ევროპის რამდენიმე ქალაქში. კერძოდ, იყო ასეთი ჯგუფური საქმიანობის შემთხვევები ლონდონსა და გერმანიის ქალაქ ვუპერტალში. აღსანიშნავია, რომ ჩრდილოეთ კავკასიას აქვს მასობრივი ისლამური მოძრაობების უფრო დიდი ტრადიცია. თვითორგანიზებული ჯგუფები, რომლებიც შარიათის კანონს უწესებენ სოფლის მოსახლეობას, არ არის ახალი მოვლენა ჩრდილოეთ კავკასიისთვის. 1990-იანი წლების ბოლოს დაღესტნის ორი მთიანი სოფლის - ჩაბანმაჰისა და ყარამაჰის ისლამურმა ჯამაათმა, ასევე ცნობილმა, როგორც კადარის ზონა, შექმნა ანკლავი, რომელსაც რუსეთის ხელისუფლება ფაქტობრივად ვერ აკონტროლებდა და რომელიც შარიათის კანონის შესაბამისად იმართებოდა. ეს ანკლავი მეორე რუსეთ-ჩეჩნეთის ომის დაწყებამდე არსებობდა. მოგვიანებით, 2000-იან წლებში, იმარატ კავკაზთან დაკავშირებული ჯიჰადი მებრძოლები ალკოჰოლის გასაყიდი მაღაზიების განადგურებით და ქალების ჩაცმის კონტროლით ცდილობდნენ შარიათის კანონის დანერგვას სამოქალაქო პირების ფართო ჯგუფისთვის, დაღესტნელი ესტრადის ვარსკვლავებისა თუ ადგილობრივი სოფლის მაცხოვრებლების ჩათვლით. რუსეთის ფედერალურ კანონმდებლობასთან წინააღმდეგობის მიუხედავად, ჩეჩნეთში შარიათის კანონის ელემენტებს ასევე აქტიურად ნერგავდნენ არა მხოლოდ არაფორმალური ჯგუფები, არამედ ისეთი ადგილობრივი ჩინოვნიკები, როგორიცაა ჩეჩნეთის ავტორიტარი მმართველი რამზან კადიროვი.

აღსანიშნავია, რომ ანზორეიში მუსლიმური პატრულის შემთხვევა არის პირველი მცდელობა შარიათის კანონის დაწესებისა შედარებით მშვიდობიან ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკის მოსახლეობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ იმარატ კავკაზის რეგიონული სამხედრო ჯიჰადის ერთეულს, ვილაიათ KBK-ს, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ქარიზმატული ჩერქეზი სალაფიტი მქადაგებელი ანზორ ასტემიროვი (ამირ სეიფულა), 2000-იანი წლების პირველ ათწლეულში ყაბარდო-ბალყარეთში ძლიერი პოზიცია ჰქონდა, ასტემიროვმა და მისმა რამდენიმე მემკვიდრემ სიფრთხილე გამოიჩინეს ადგილობრივ ნაციონალისტებსა და სეკულარულ ჯგუფებთან ურთიერთობისას და არ უცდიათ შარიათის კანონის გამალებულად დამკვიდრება. ყაბარდოულ დიალექტზე მოლაპარაკე ჩერქეზებით, თურქულენოვანი ბალყარებითა და რუსებით დასახლებულ მულტიეთნიკურ რესპუბლიკაზე, მეზობელი ჩრდილოკავკასიურ რესპუბლიკებისგან განსხვავებით, ისლამიზაციამ ნაკლებად იმოქმედა. გარდა ამისა, სეკულარული და/ან არამუსლიმი მოსახლეობის დიდი ნაწილი, ჩერქეზული და ყარაჩაულ-ბალყარული ნაციონალიზმის ძლიერ გავლენასთან ერთად, ქმნის ბუნებრივ დაბრკოლებას რესპუბლიკის მოსახლეობის სწრაფი ისლამიზაციისათვის. აღსანიშნავია, რომ ანზორეიში დაკავებულები წარმოადგენენ მუსლიმთა ახალ თაობას, რომლებსაც არ აქვთ კავშირი წინა თაობასთან, რომელიც ჩართული იყო ჯიჰადში. გავრცელებული ინფორმაციით, არც ერთი მათგანი არ მონაწილეობდა სირიისა და ერაყის კონფლიქტებში. ამის ნაცვლად, გავრცელებული ინფორმაციით, ბევრ მათგანს ჰქონდა სტაბილური სამუშაო და არ ჰქონდა ნასამართლობის ისტორია.

ანზორეიში მომხდარი მოვლენების ერთ-ერთი სავარაუდო ფაქტორია ჩრდილოეთ კავკასიის მუსლიმ მოსახლეობაში შარიათის კანონის მოთხოვნილების ზრდა. მაგალითად, ჩეჩნეთში, დაღესტანსა და ინგუშეთში კავკაზკი უზელის მიერ ჩატარებული გამოკითხვის თანახმად, ადგილობრივების 45%-ზე მეტს საერო კანონმდებლობის ნაცვლად ურჩევნია შარიათის კანონით ცხოვრება. ჩრდილოეთ კავკასიის ბევრი რეგიონში თანაარსებობს შარიათის პრაქტიკა, რუსული კანონმდებლობა და ადგილობრივი ჩვეულებები (ადათი). ყველა ეს ფაქტორი, ცუდ მმართველობასთან, ფართომასშტაბიან კორუფციასთან, კანონის უზენაესობის არარსებობასა და ჩრდილოეთ კავკასიაში პოლიტიკური ოპოზიციური ჯგუფების ნაკლებობასთან ერთად, ხელს უწყობს საერო კანონმდებლობის ეროზიასა და შარიათის კანონის პოპულარიზაციას.

გარდა ამისა, შარიათის პატრულის დაარსება შეიძლება იყოს პასუხი სახელმწიფოს მიერ მხარდაჭერილ ე.წ. კაზაკთა პატრულებზე, რომლებიც არსებობს სამხრეთ რუსეთის ზოგიერთ ქალაქში. კაზაკთა პატრული, რომელიც მიზნად ისახავს ქუჩაში „კანონისა და წესრიგის“ დამყარებას, გავრცელებული ინფორმაციით, მონაწილეობდა ანტისამთავრობო დემონსტრაციების ჩახშობასა და ადამიანის უფლებების სხვა მრავალ დარღვევაში.

მიუხედავად იმისა, რომ კაზაკთა და შარიათის პატრულს ბევრი მსგავსება აქვთ, ამ ორ ჯგუფს შორის მთავარი განსხვავება ისაა, რომ პირველი არის ადგილობრივი სამართალდამცავი ორგანოების გაგრძელება და სარგებლობს სახელმწიფოს სრული მხარდაჭერით, ხოლო მეორე აღმოცენდა საზოგადოების რიგებიდან.

ანზორეის მოვლენებში მონაწილე ახალგაზრდები კვლავ პატიმრობაში რჩებიან. მიუხედავად იმისა, რომ მუსლიმური პატრული არ გავრცელებულა სოფლის საზღვრებს მიღმა, ჩრდილოეთ კავკასიაში მაინც არსებობს გაზრდილი მოთხოვნა ისლამურ სამართალზე. რუსეთის ჩრდილოეთ კავკასიის საშინაო პოლიტიკური და ეკონომიკური პრობლემების გათვალისწინებით, შარიათის კანონი და ისლამური დღის წესრიგი შეიძლება პოტენციურად იქცეს ადგილობრივი მოსახლეობის ერთადერთ რეალურ ალტერნატივად.

თემატური პოსტები

იხილეთ ყველა